Gyergyószárhegy

Gyergyószárhegy (po rumuńsku Lăzarea) to jedna z najbardziej znanych historycznych i kulturalnych miejscowości w okręgu Harghita, położona w Kotlinie Giurgeu, kilka kilometrów na południe od Gheorgheni. Wieś znajduje się u podnóża gór Harghita, w malowniczym otoczeniu, gdzie piękno natury łączy się z dziedzictwem historycznym. Jej nazwa od wieków jest znana w historii kultury Szeklerów i odgrywa szczególną rolę w węgierskiej kulturze Siedmiogrodu. Najbardziej znaną atrakcją miejscowości jest zamek Lázár, jeden z najważniejszych renesansowych zabytków w Siedmiogrodzie. Zamek, zbudowany w XVI–XVII wieku, jest nie tylko miejscem pamięci historycznej, ale także ważnym centrum kulturalnym, które obecnie gości plenery artystyczne i różne wydarzenia. Budowniczymi zamku była rodzina Lázár, z której jeden z członków, István Lázár, był opiekunem księcia siedmiogrodzkiego Gábora Bethlena. Do zamku należy także kościół, dawna szkoła oraz średniowieczna struktura urbanistyczna, które świadczą o historycznym znaczeniu tego regionu. Życie kulturalne Gyergyószárhegy jest niezwykle aktywne. Od dziesięcioleci miejscowość jest gospodarzem plenerów artystycznych, wystaw i programów pielęgnujących tradycje, które przyczyniają się do utrzymania żywego ducha węgierskiego życia intelektualnego w regionie i Siedmiogrodzie. Mieszkańcy wciąż pielęgnują tradycje Szeklerów, ludową architekturę, stroje i zwyczaje, które znajdują odzwierciedlenie w licznych wydarzeniach, świętach i uroczystościach religijnych. Okolice miejscowości oferują doskonałe możliwości do wędrówek i obcowania z naturą, ponieważ bliskość gór Harghita zapewnia różnorodne krajobrazy: lasy iglaste, źródła, strumienie i punkty widokowe czekają na odwiedzających. Dla turystów dostępne są pensjonaty, mniejsze zajazdy i wiejskie kwatery, gdzie gościnność Szeklerów staje się namacalnym doświadczeniem. Obecność franciszkanów w Gyergyószárhegy ma ponad trzystuletnią historię i jest ściśle związana z religijnością i patronatem rodziny Lázár. Założenie klasztoru zainicjowano w 1642 roku na zboczu góry Szármány, z zamiarem, aby franciszkanie opiekowali się tamtejszymi pięcioma kaplicami pielgrzymkowymi. Franciszkanie zostali wypędzeni w 1648 roku, ale w 1665 roku mogli powrócić, a prace budowlane nabrały nowego tempa. Jedną z najciekawszych postaci działających w tym okresie był János Kájoni – franciszkanin, organista, drukarz i kompozytor – którego dorobek pozostaje trwałym dziedzictwem duchowym Siedmiogrodu. Klasztor wielokrotnie w historii doznawał poważnych zniszczeń: spłonął podczas powstania Rakoczego, a następnie w 1749 i 1872 roku również został strawiony przez ogień. Za każdym razem był odbudowywany, a w 1908 roku uzyskał swój obecny kształt. Barokowy kościół klasztorny i kompleks budynków zamieszkiwało przez wieki ponad 800 franciszkanów, z których 51 zostało pochowanych w krypcie klasztoru – w tym także János Kájoni. Obecność franciszkanów została zlikwidowana w 1951 roku przez władze komunistyczne, kiedy zakonników internowano, a budynek znacjonalizowano. Później funkcjonował jako dom dziecka, a następnie jako kolonia artystyczna, a po zmianach ustrojowych przez długi czas był miejscem letnich plenerów artystycznych, zyskując tym samym znaczenie nie tylko duchowe, ale i artystyczne. Obecnie ponownie służy jako klasztor franciszkanów i jest ważnym centrum duchowym i kulturalnym zarówno dla mieszkańców, jak i pielgrzymów oraz odwiedzających. Gyergyószárhegy jest więc znany nie tylko z zamku Lázár, ale także z klasztoru franciszkanów, co czyni go jednym z wyjątkowych miejsc religijno-kulturalnych w Siedmiogrodzie, gdzie dziedzictwo historyczne, żywa wiara i wartości artystyczne tworzą niezwykłą harmonię. Gyergyószárhegy to nie tylko miejsce pamięci historycznej, ale również żywa wspólnota kulturalna, która dzięki swojej przeszłości, obecności artystycznej i naturalnemu otoczeniu zajmuje szczególne miejsce na mapie Szeklerszczyzny.